Najczęściej boimy się rzeczy, zjawisk, sytuacji, których nie rozumiemy. Podobnego przekonania można nabrać po serii ostatnich artykułów prasowych, choć zdarzaj się i takie, które dogłębnie analizują sytuację. Paradoksalnie zadając sobie pytanie co tak naprawdę przeszkadza nam w budowaniu jednej spójnej metropolii, śmiało możemy powiedzieć, że jest to strach przed niezrozumiałym procesem jakim jest metropolizacja i przed zmianami jakie proces ten niesie, a źródłem naszych obaw jest obawa przed utratą całkowitej, bądź częściowej autonomii naszych gmin i miast na rzecz głównego miasta stanowiącego podstawę obszaru metropolitalnego. Obiektywnie patrząc lęk ten nie ma żadnych podstaw.

Czym zatem jest metropolia i czym jest proces metropolizacji?

Cytując pokonferencyjną publikację Komitetu Zagospodarowania Przestrzennego Kraju, która w tym zakresie spójna jest ze stanowiskiem Unii Metropolii Polskich i która wydaje się w sposób dość trafny oddaje charakter pytania można powiedzieć, że:

metropolizacja jakkolwiek rozumiana – zarówno w sensie semantycznym, jak i funkcjonalnym – istnieje od dawna (historycznie procesy takie zachodziły już w Babilonie, Rzymie czy Konstantynopolu), a jej nowe funkcje i znaczenie wynikają ze zmienionych uwarunkowań. Siłę napędową, szeroko rozprzestrzeniającej się i charakteryzującej się dużą dynamiką rozwoju, metropolizacji stanowią procesy powszechnej obecnie globalizacji zjawisk społeczno-gospodarczych oraz szybki rozwój cywilizacji technicznej. Postępująca współcześnie metropolizacja przestrzeni – niezależnie od tego czy uzna się ją za zjawisko odrębne, czy też za pewną kolejną, nową i jakościowo inną fazę urbanizacji – znacznie różni się (tak pod względem ilościowym, jak i jakościowym) od wcześniej zachodzących procesów związanych z urbanizacją.

Metropolizacja przestrzeni, stanowi swoistą odpowiedź systemu osadniczego na zjawisko globalizacji. Jest procesem związanym z krystalizowaniem się nowego typu struktury przestrzennej, który ogniskuje rozwoju w wybranych obszarach. Metropolia posiada rangę międzynarodową i uzyskuje przewagę konkurencyjną nad innymi jednostkami przestrzeni, wielkimi miastami, czy wręcz regionami. Metropolia skupia światowy potencjał gospodarczy, finansowy, naukowy, potencjał władzy, mediów i instytucji kulturalnych. Przejmuje nadrzędne funkcje w zarządzaniu gospodarką w skali ponadnarodowej. Charakteryzują się także dużą innowacyjnością i wysokim poziomem usług.

Metropolia i procesy w niej zachodzące zmieniają charakter i siłę powiązań między ośrodkiem centralnym a otaczającym regionem. Związane jest to z rozwojem systemu synergicznych powiązań funkcjonalnych na otaczających obszarach oraz przenoszeniem poza ośrodek centralny tzw. miejskiego stylu życia. Proces prowadzi do zmian w użytkowaniu przestrzeni na obszarach miast oraz ich stref podmiejskich i do powstania dużego, złożonego zespołu osadniczego, najczęściej o charakterze policentrycznym, o niejasno zarysowanych granicach między miastem a strefą podmiejską. Charakterystyczne dla procesu metropolizacji jest również fakt koncentracji ludności, a dzięki temu wzrost potencjału ekonomicznego i społecznego całego regionu.

Gdański model metropolitalny

Procesy metropolizacyjne w gruncie rzeczy przebiegają bez naszego, czyli włodarzy miast i gmin wpływu, ale wymuszają one na włodarzach miast i gmin obszaru metropolitalnego podejmowanie wspólnych rozwiązań i decyzji. Te procesy dzieją się już w naszych gminach. Dla wspólnych rozwiązań komunalnych tworzymy związki, partnerstwa i porozumienia międzygminne, a nasze projekty mają charakter ponadlokalny. Przykładem mogą być koncepcje rozwiązań komunikacyjnych np. projekt Tristar, idea wspólnego biletu metropolitalnego, twarde projekty typu budowa kolei metropolitalnej, gospodarka wodno-kanalizacyjna, gospodarka odpadami, ochrona środowiska i inne. Oczywiście śmiało można stwierdzić, że są to funkcje aglomeracyjne. I jest to prawda. Stworzenie podmiotu metropolitalnego nie zastąpi tych rozwiązań, ponieważ są one i powinny nadal zostać w kompetencjach poszczególnych gmin. Wynika to zresztą z ustawy o gminnym samorządzie terytorialnym. Przyszły podmiot metropolitalny może i powinien wspierać te działania. Powinien także prowadzić działania na wyższym poziomie ustalając wspólną politykę rozwojową obszaru metropolitalnego zapisaną w strategii rozwoju metropolii, a na poziomie operacyjnym powinien kreować ponadlokalną politykę planowania przestrzennego.

Ideą Gdańska jest wypracowanie takich rozwiązań, które w przyszłości umożliwią stworzenia idei regionu metropolitalnego. Jest to cel strategiczny, wpisujący się zresztą w treść raportu rządowego Polska 2030, jak i ideę rozwiązań lansowanych przez Unię Metropolii Polskich.

Docelowy, nowy podmiot administracji publicznej powinien posiadać zdolność wykonywania metropolitalnych zadań publicznych, służących Polsce oraz jej europejskim i światowym interesom.

Oczywiście należy zdać sobie sprawę, że idea końcowa wymaga wspólnych ustaleń, decyzji i dopracowania. Dlatego też Gdańsk proponuje powołanie Stowarzyszenia pod nazwą Gdańskiego Obszaru Metropolitalnego. Stowarzyszenie to miałoby za zadanie wypracowanie wspólnej polityki rozwoju, oraz przygotowanie wspólnych rozwiązań ułatwiających procesy zarządcze zapisany w postaci dedykowanej ustawy metropolitalnej.

Jak radzą sobie inni?

Doświadczenia innych miast i regionów pokazują, że Gdańsk wespół z wszystkimi parterami obszaru metropolitalnego nie jest co prawda na końcu budowy struktur metropolitalnych, ale jest to tzw. ostatni dzwonek, kiedy działania takie należy podjąć. Pamiętając o tym, że metropolia wraz z całym obszarem metropolitalnym to wyodrębniony obszar innowacyjny, jako region nie stracimy możliwości ubieganie się o środki europejskie w ramach przyszłego programowania alokacji środków unijnych. Jest także szansa, że jako region metropolitalny sami będziemy mogli takie środki redystrybuować.

Z miast, które zdobyły już doświadczenia zakresu tworzenia struktur metropolitalnych wymienić można Warszawę, gdzie funkcjonuje stowarzyszenie Metropolia Warszawska, Katowice, gdzie funkcjonuje Górnośląski Związek Metropolitalny, Poznań, gdzie wspólnie z gminami tworzącymi obszar metropolitalny stworzono Zieloną księgę rozwoju aglomeracji Poznańskiej, i Wrocław gdzie od dłuższego funkcjonuje już czasu Agencja Rozwoju Aglomeracji Warszawskiej.

Zatem czas na Gdańsk i nasza wspólną metropolię!

Atuty czynnego uczestnictwa i priorytety współpracy w ramach metropolii

Wymienię tu kilka podstawowych atutów, jakie przynieść powinna nam współpraca w ramach metropolii

  • Rozpoznawalność i promocja
    Marka Gdańsk jest brandem międzynarodowym. Współistnienie, gospodarzenie i rozwijanie się pod wspólną marką daje rozpoznawalność międzynarodową i konkretne oszczędności z tytułu wydatkowanych środków na promocję.
  • Konkurencyjność
    Współczesne metropolie dzięki temu, że nie konkurują wewnętrznie między sobą (w ramach obszaru metropolitalnego) mogą być konkurencyjne na zewnątrz względem innych obszarów metropolitalnych. Potencjał gospodarczy i kapitał społeczno- ekonomiczny obszaru metropolitalnego znacznie przewyższa potencjał pojedynczych miast. Współczesny biznes oparty o zaawansowaną logistykę i outsorcing usług to kooperacja wielu podmiotów gospodarczych wokół dużego przedsiębiorstwa, korporacji. Na obszarach metropolitalnych tworzą się swoiste klastry gospodarcze, tylko dzięki nim nasza wspólna gospodarka może być konkurencyjna i przyciągać kolejnych inwestorów.
  • Wyspecyfikowane wspólne obszary i kierunki rozwoju metropolii
    • Turystyka
      Jedną z podstawowych gałęzi rozwoju metropolii Gdańskiej jest obszar turystyki zwłaszcza jej wyspecjalizowana dziedzina zwana turystyka biznesową. Dużo się w tej kwestii dzieje, ale jeszcze więcej jest tutaj do wykonania, począwszy od budowy wspólnej bazy turystycznej, po tworzenie wspólnych produktów turystycznych, po zintegrowany system informacji turystycznej działający w ramach metropolii.
    • Polityka morska
      Należy wypracować wspólną politykę morską. Świat nie rozróżnia portu w Gdyni i w Gdańsku. Logistycznie to jeden port morski w konkretnym regionie świata. Rozsądnym zatem byłoby wypracowanie konkretnych kierunków rozwoju i wysoka specjalizacja obu z nich, nie powodująca wzajemnej konkurencji, ale stanowiąca o byciu konkurencyjnym względem morskiej gospodarki europejskiej i światowej.
    • Wspólne rozwiązania w zakresie ICT
      Głównym atutem Metropolii jest umożliwienie integracji rozwiązań, wiedzy oraz centralizacja umożliwiająca upowszechnienie tzw. dobrych praktyk, zmniejszenie kosztów i poprawienie efektywności wykonywanych zadań.

      • Integracja na poziomie narzędzi IT to wspólne wykorzystywanie narzędzi IT w eAdministracjiWspólne formularze umożliwią zmniejszenie kosztów wytworzenia narzędzi informatycznych eUrzedu w Gminach obszaru metropolitalnego, oraz unifikację zadań.
      • Integracja na poziomie organizacyjnym Urzędów to opracowanie ujednoliconych procedur organizacyjnych. Realizacja zadań Gminy wynika z przepisów prawa. Sprawność organizacji wynika natomiast z wprowadzonych procedur, które w dotychczasowej praktyce każdy z Urzędów realizuje nieco odmiennie. Ujednolicenie procedur (przynajmniej głównych etapów) oraz zmniejszenie ilości procedur może spowodować systemowy wzrost efektywności realizowanych zadań Urzędów, zmniejszenie czasu realizacji zadań i lepszą jakość wykonywanej pracy.Integracja na poziomie usługowym i sieciowym. Nowoczesna administracja bazuje na komunikacji i informacji w tym dostępie do rejestrów publicznych. Jednym z strategicznych zadań Administracji jest udostępnianie informacji publicznej mieszkańcom oraz innym Urzędom. Narzędziem do takiej integracji jest współdzielona sieć komputerowa, której głównym składnikiem są sieci wewnatrzbudynkowe (LAN) i sieci miejskie (MAN). Udział w Metropolii może umożliwić Urzędom podłączenie do wspólnej sieci komputerowej, co powinno zagwarantować zmniejszenie kosztów dostępu do Internetu i usług informatycznych; dostęp do rejestrów publicznych dla Urzędów i współpracujących Jednostek Samorządu Terytorialnego (np. Straży Miejskiej), wspólne wykorzystywanie zasobów (centralne serwerownie i centra przetwarzania danych), realizację usług komunikacyjnych np VoIP (transmisja głosu na bazie protokołu internetowego); realizację usług transmisji danych;
      • Integracja na poziomie projektowym. Realizacja powyższych zadań wymaga budowy nowej infrastruktury w ramach projektów. Udział w Metropolii może umożliwić stworzenie centrów kompetencji (know-how) w zakresie przygotowania założeń projektu, zdefiniowaniu architektury sieci docelowej, zdefiniowaniu wymagań dla aplikacji i systemów IT oraz zdobywania środków finansowych na realizację z funduszy EU. Ponadto może umożliwić prowadzenie realizacji projektów przez wyspecjalizowane i centralne biura projektowe. Często rozwiązania informatyczne wymagają unikalnej wiedzy specjalistycznej – o którą trudno w małych jednostkach terenowych
    • Obsługa Inwestorów
      Omawiana w kontekście punktu 1 i 2 powyżej
    • Wspólna polityka transportowa metropolii, to polepszenie jakości życia jej mieszkańców. I nie chodzi tutaj tylko i wyłącznie o poszerzanie dróg dojazdowych do naszych miejscowości, ale przede wszystkim o udrożnianie istniejących szlaków komunikacyjnych. Działania te mogą być możliwe zarówno poprzez zmianę mentalności nas mieszkańców, jak i dzięki procesom optymalizacyjnym. Pierwsza grupa działań możliwa jest poprzez zmianę naszych preferencji i upodobań, np. rezygnację z indywidualnego transportu na rzecz wyboru transportu zbiorowego, lub też korzystania z innych form aktywności mobilnej np. roweru jako zdrowego środka transportu. Grupa druga to projekty typu Tristar, modernizacja i dopasowanie sygnalizacji świetlnej na skrzyżowaniach do tzw. zielonej fali, wydzielenie pasów jezdni specjalnie dla komunikacji publicznej, wspólny bilet metropolitalny i inne.Metropolia wiedzy
    • Metropolia tylko wtedy będzie konkurencyjna na arenie międzynarodowej jak wysoce będzie konkurencyjna jej nauka i realizowana (dostosowana do zmieniających się potrzeb społeczno -gospodarczych na rynku) dydaktyka. Tylko wtedy będzie ona wstanie przyciągnąć przyszłych studentów i zachęcić ich do pozostania w metropolii, oraz do kontynuowania aktywności zawodowej. Dzięki temu możliwe jest zbudowanie zaplecza, stanowiącego potencjał intelektualny dla przyszłych inwestorów. To metropolia powinna brać na siebie ciężar polityki stypendialnej i stymulować w odpowiednim kierunku politykę mieszkaniową naszych miast, itd.

Oczywiście należy zdawać sobie sprawę, że nie są to wszystkie możliwe działania, a tylko nieliczne. Dlatego też tak ważnym jest uzyskanie konsensusu, oraz obszarów współpracy w ramach rozwoju całej metropolii.